Theo quy định tại Nghị định 126/2020/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật Quản lý thuế, có hiệu lực thi hành từ ngày 5/12/2020, khi nhà đầu tư bán chứng khoán được chia thưởng, được trả cổ tức sẽ bị khấu trừ ngay 5% thuế thu nhập cá nhân. Thông thường, cổ tức bằng tiền mặt sẽ bị khấu trừ luôn tại nguồn (tức doanh nghiệp chi trả).
Rục rịch chuẩn bị
Nghị định 126 nêu rõ, đối với cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán, cá nhân là cổ đông hiện hữu nhận thưởng bằng chứng khoán thì tổ chức có trách nhiệm khai thuế thay và nộp thuế thay cho cá nhân đối với thu nhập từ đầu tư vốn khi cá nhân chuyển nhượng chứng khoán cùng loại.
Đối với chứng khoán thông qua hệ thống giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán thì tổ chức khai thuế thay và nộp thuế thay là công ty chứng khoán (CTCK), ngân hàng thương mại nơi cá nhân mở tài khoản lưu ký, công ty quản lý quỹ nơi cá nhân ủy thác danh mục đầu tư.
Đối với chứng khoán không thông qua hệ thống giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán thì tổ chức khai thuế thay và nộp thuế thay sẽ thực hiện theo quy định: Chứng khoán của công ty đại chúng đã đăng ký chứng khoán tập trung tại Trung tâm Lưu ký Chứng khoán tổ chức khai thuế thay và nộp thuế thay là CTCK, ngân hàng thương mại nơi cá nhân mở tài khoản lưu ký; chứng khoán của CTCP chưa là công ty đại chúng nhưng tổ chức phát hành chứng khoán ủy quyền cho CTCK quản lý danh sách cổ đông thì tổ chức khai thuế thay và nộp thuế thay là CTCK nhận ủy quyền; chứng khoán không thuộc trường hợp quy định nêu tại đoạn này thì tổ chức khai thuế thay và nộp thuế thay là tổ chức phát hành chứng khoán.
Trước thềm Nghị định 126 chính thức có hiệu lực, Công ty chứng khoán FPT (FPTS) đã có thông báo tới các nhà đầu tư về việc nộp thuế thu nhập cá nhân đối với cổ phiếu trả cổ tức, cổ phiếu thưởng.
Theo đó, FPTS sẽ thực hiện khấu trừ thuế thu nhập cá nhân khi nhà đầu tư bán, chuyển nhượng cổ phiếu mà công ty có căn cứ xác định là cổ phiếu cổ tức/cổ phiếu thưởng chốt quyền từ ngày 5/12/2020.
Như vậy, với quy định này, các CTCK sẽ phải điều chỉnh lại hệ thống quản lý tài khoản của nhà đầu tư, tách bạch các loại cổ phiếu để thực hiện khấu trừ khi nhà đầu tư bán chứng khoán.
Hiện nay, trên thị trường chứng khoán Việt Nam, nhà đầu tư không được nhận hết cổ tức sau thời điểm chốt quyền mà sẽ chia ra thành nhiều đợt, nên các CTCK thường không nắm bắt được với cùng một mã chứng khoán trong tài khoản của nhà đầu tư sẽ có bao nhiêu cổ phiếu gốc, bao nhiêu là cổ phiếu thưởng, cổ phiếu trả cổ tức.
Nhiều vướng mắc
Dù đã cận kề ngày Nghị định có hiệu lực nhưng đại diện của nhiều CTCK đều cho rằng, để thực hiện quy định này có thể dẫn đến việc thu thuế không công bằng, phát sinh tranh chấp, kiện tụng với nhà đầu tư.
Bởi theo quy định hiện nay, CTCK không được quyền yêu cầu tổ chức phát hành hay nhà đầu tư cung cấp thông tin để xác định loại cổ phiếu, nên không có cơ sở để kê khai và nộp thuế đối với cổ phiếu thưởng, cổ phiếu trả cổ tức.
Theo bà Nguyễn Thu Hà, Trưởng phòng Phân tích cổ phiếu của SSI Research, về giá tính thuế, trong các văn bản hiện cũng không có hướng dẫn thế nào là giá thị trường tại thời điểm chuyển nhượng, liệu nó sẽ là giá khớp lệnh với giá cổ phiếu niêm yết hay giá hợp đồng với cổ phiếu chưa niêm yết?
Ngoài ra, việc điều chỉnh lại hệ thống quản lý cần có thêm nhiều thời gian, vì các quy trình hiện nay phần lớn đều được tự động hóa, rất khó để thiết kế hệ thống mới trong ngắn hạn.
Về phía các nhà đầu tư, quy định này có thể gây thiệt hại nếu giá cổ phiếu giảm sâu. Bởi vừa bị đánh thuế 5%, nếu bán ra cổ phiếu vẫn bị khấu trừ 0,1% số tiền để nộp thuế thu nhập cá nhân, tức tổng số tiền nhà đầu tư phải chi ra là 5,1% (5% thuế cổ tức, 0,1% thuế thu nhập cá nhân khi bán cổ phiếu) dù thua lỗ.
Trước những lo ngại của nhà đầu tư về việc có thể “kiệt quệ” về thuế, Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) cũng vừa có văn bản lên tiếng phản đối việc áp thuế với cổ phiếu thưởng, cổ tức bằng cổ phiếu.
VAFI cho rằng, trả cổ tức bằng cổ phiếu hay cổ phiếu thưởng không thể coi là thu nhập từ đầu tư vốn, vì những nghiệp vụ này doanh nghiệp không mất một đồng trả cho nhà đầu tư. Việc trả cổ tức bằng cổ phiếu hay cổ phiếu thưởng ngoài việc làm tăng tính thanh khoản của cổ phiếu còn ghi nhận sự tăng tài sản, tăng vốn điều lệ doanh nghiệp nhờ kinh doanh có lãi. Do đó, việc đánh thuế cổ phiếu thưởng là điều không hợp lý.
Từ những vướng mắc như vậy, nhiều CTCK đề xuất lùi thời gian thực hiện Nghị định ít nhất 6 tháng nhằm giải quyết triệt để các vấn đề còn tồn tại, tránh những hệ lụy không đáng có về sau.
